Sonradan toprak sahibi olan eldiven yapıcısı bir baba ile toprak soylusu aileden bir annenin çocuğu olan Shakespeare Stradfordupon / Avon kasabasında 26 Nisan 1564\'te vaftiz edildi. Stradford Grammar School\'da Latince ve Yunanca öğrendiği sanılıyor. 1582\'de (kendisinden on yaş büyük, orta varlıklı bir toprak sahibi ailenin kızıyla) evlendi, alt ay sonra bir kızı; iki yıl sonra da ikizleri oldu.
1585-1592 yılları, (kendisiyle ilgili bilgi olmadığından) \'\'kayıp yıllar\'\' olarak nitelenen ve 1582-94 yıllarnda (vebadan dolayı Londra\'daki tiyatroların kapanmasi yüzünden) yalnızca şiir yayımladığı düşünülen Shakespeare, 1594\'te Lord Chamberlain\'in tiyatro topluluğuna oyuncu ve yazar olarak katıldı. Kraliçe Elizabeth\'in koruması altında ve "The Theatre"ı kuran James Burbage\'in yönetiminde etkinliklerini sürdüren Lord Chamberlain Topluluğu\'nun onda bir payını kendine aldı. Londra\'nın en önde gelen bu topluluğunun " The Theatre"ı kaybetmesinden sonra 1599\'da " Globe Theatre"ın yaplmasını finanse edecek bir sendikanın kurulmasına girişti. 1603\'te I. James\'in tahta geçmesiyle, " Chamberlain\'s Men", Kral\'ın koruması altına girerek " King\'s Men" adını aldı ve Londra\'nın en önde gelen topluluğu oldu. " Globe"un sahibi olan sendika da topluluğun ikinci yapısı olarak " Blackfriars"ı aldı.
Ben Johnson tarafından \'\'Bir çağın değil, bütün zamanların adamı\'\' olarak nitelendirilen Shakspeare\'in yazarlık dışında oyunculuk da yaptığı; oyunculara oyunculuk üzerine dersler verdiği sanılıyor.
1597\'de son dönemlerini geçireceği Stradford\'un ikinci büyük evini satın aldı. 1601\'de ( babasinin ölümünden sonra ) hanedan armasiı ile \'\'Gentleman\'\' payesini edindi. Stradford ve Londra\'da daha başka evler de satın aldı. " Globe"un 1613\'te yanmasından sonra tiyatroyla ilişkisini kesti.
Elizabeth ve Rönesans dönemi Ingiliz tiyatrosunun başlıca temsilcisi olan Shakespeare, dünyada adından çok söz edilmis, en çok sahnelenmis ve yorumlanmış, yabancı dillere en çok çevrilmiş, tiyatronun adeta \'\'simgesi\'\' olmuş kişidir. Shakespeare \'in bu büyük özelliği, kendi çağının toplumsal-kültürel miras temeli üzerinde Rönesans hümanist düşüncesi doğrultusunda ürünler vermesinden ve bunun bunların doğal sonucu olarak çok yönlü bir anlatım biçimine ulaşmış olmasından gelir.
Bu dönemin başlıca özelliklerinden olmak üzere, ortaçağ ve halk tiyatrosu özelliklerini taşıyan kapalı oyun biçimi, Shakespeare \'in oyunlarında birlikte var olduğu gibi; gerek tragedya ve komedyanın birbirini bütünleyici bir özellik göstermesi, gerekse oyun dili olarak hem koşuk hem de düz yazının iç içe kullanılması, Shakespeare \'in çok yönlü ve çok zengin bir anlatım gerçekleştirebilmesine olanak sağlamış; teatral olan ile dramatik olan, Shakespeare oyunlarında ( kendi tarihsel dönemiyle uygunluk arz ederek ) uyumlu bir bütünlük içinde izlenmiştir.
Toplumsal bir kurum olarak tiyatronun, özellikle de ulusal bilinci yoğunlaştıran tarihsel oyunların önem kazanarak, ulusal yasayışın merkezi olan Saray ile bütünleşmesinin yanı sıra, halk geleneğinin canlılığının ve gerçekçiliğinin Rönesans\'in evrensel değerleriyle kaynaşması sonucu, yepyeni bir ulusal tiyatro biçiminin yaratılışı, Shakespeare \'in oyunlarında bütünüyle yansımasını bulmuştur. Bu yeni biçimin getirdiği ve yaşantı zenginliğinin anlatımına olanak sağlayan çok katlı oyun yapısının kurulması, Shakespeare \'in oyunlarındaki bütünlüğü pekiştiren başlıca özellik olarak yer almıştır.
Toplumsal değerlerin, koro yerine, oyun kahramanlarının kart ya da tamamlayıcısı kişi tarafından temsil edilişi, oyunlardaki birey-toplum dengesinin kurulmasına yol açmış; kişilerin çok yönlü karmaşık bireysel yapısı, gerek komedya, gerek tragedya yapısının çok boyutlu hale gelmesine yol açmıştır.
Shakespeare \'in oyunları üç ana kategoride toplanabilir:
1-Tarihsel oyunlar
2-Komedyalar
3-Tragedyalar
Komedya türünde fars, ciddi romans ve sorunsal yergiler yazmış olan Shakespeare \'in farslar olarak başlayıp sorunsal komedyaya doğru bir gelişim çizgisi izleyen komedyaları dört dönemde değerlendirilmektedir.
1584-1594 arasını kapsayan erken dönemde şu komedyalar yer alır:
Plautus\'un " İkizler"ine dayanan The Comedy of Errors (1591-94, Yanlisliklar Komedyasi), yine klasik tekniklere ve tiplere dayanan The Taming of the Shrew (1593-94, Hırçın Kız) bunları izleyen iki komedya olan The Two Gentlemen of Verona (1594-95, Veronali iki Centilmen) ve Love\'s Labour\'s Lost (1593-94, Aşkın Boşa Giden Emeği).
1594-1600 dönemi, Shakespeare \'in olgunlaşmış romantik komedyalarını kapsar:
Bu komedyalar, gerçekçi izlenmesi gereken, soytarılar ve mutlu sonla biten aşklarla doludur. Fantazili bir fars olan A Midsummer Night\'s Dream (1595-96, Bir Yaz Dönümü Gecesi Rüyası), tragedyaya yaklaşan The Merchant of Venice (1596-97, Venedik Taciri), görünüş ile gerçekliği ele alan Much Ado About Nothing (1598-99, Kuru Gürültü), Twelve Night, or What You Will (1599-1600, Onikinci Gece, Yahut Nasıl İsterseniz), incelikli bir pastoral romans olan As You Like It (1599-1600, Beğendiğiniz Gibi), bir orta sınıf komedyası olan The Merry Wives of Windsor (1598-99, Windors\'un Şen Kadınları).
1602-1604, Shakespeare \'in sorunsalkomedyalar ürettiği dönemdir:
önemli insani, etik ve toplumsal sorunları ele alışıyla güldürülü olmaktan çok ciddi komedyalar sayılan Measure for Measure (1603-04 Kısasa Kısas) ve All\'s Well That Ends Well (1602-03, Yeter ki Sonu İyi Bitsin)
1608-11 dönemi, Shakespeare \'in sonu neşeli biten acı - tatlı, komedyalarının yer aldığı dönemdir: Pericles, Prince of Tyre(1608-09, Tyre Kral, Pericles), The Winter\'s Tale (1610-11, Kış Masalı), The Tempest (1611, Fırtına).
BİR YAZ DÖNÜMÜ GECESİ RÜYASI
1595 ya da 15956\'da yazıldığı sanılan oyun, Shakespeare \'in çıraklık döneminin en güzel ürünlerinden biridir. Üç çiftin evlenmesiyle başlayan ve perilerin bu evliliği kutsamasıyla biten bu oyunun Aşkın Boşa Giden Emeği ya da Fırtına gibi bir düğünü kutlamak için sarayda temsil edilmek üzere yazıldığı düşünülmektedir. Shakspeare, bu oyunu yazarken tek bir kaynaktan değil; bir çok değişik kaynaktan yararlanarak yeni bir bileşim yapmıştır. Böylece oyunda eskiçağ Yunan öyküleriyle, ortaçağ masallarının birleştiğini; Yunan mitologyasının kahramanlarından Theseus ve Amazonlar Kraliçesi Hippolyta\'nın düğününe ortaçağ perilerinin konuk geldiğini görürüz.
Oyunda aslında üç ayrı konu ve üç ayrı türden insan grubu vardır:
I. Grup : Atinalı Çiftler
Hermia / Lysander
Helena/ Demetrius
Hippolyta/ Theseus
II. Grup : Doğaüstü yaratıklar
Oberon
Titania
Puck ( Robin Goodfellow )
I. Grupla ilgili öykünün oyunun ana konusu sayılması gerekir. Oysa kişilikleri açısından bizi en az ilgilendirenler bu grubun aşıklarıdır. Theseus ile Hippolyta\'nın kendilerine özgü benlikleri yoktur. Hermia\'yı Helena\'dan; Lysander\'ı Demetrius\'tan ayırt etmenin yolu da yoktur. Sihirlerin etkisiyle ikide bir aşık olan ya da aşık olmaktan vazgeçen kuklalardır bunlar. Oysa II. ve özellikle III. Gruptakiler gerçek ve canlı izlenimi vererek bizi yakından ilgilendirir.
Shakspeare şair ve gülmece ustasıdır. Bu iki yeteneği ilk kez bu oyunda ortaya çıkar. II. gruptaki doğaüstü yaratıkları ele alırken şairliğini; III. Gruptaki zanaatçileri ele alırken gülmece ustalığını ortaya koyar. Bu oyunda önemli olan şiir ve gülmecedir. Bir Yaz Dönümü Gecesi Rüyası\'nda Shakspeare\'in amacı gençlik aşklarının çılgınca ve gelip geçici duygular olduğunu tatlı tatlı alay ederek belirtmektir.
Komedyayı sınıflarsak; Eski Komedya
Klasik Komedya
Dolantı Ve Durum Komedyası
Kurgu ustalığının ön planda olduğu komedyalardır. Olaylar ve güldürü, yazarın kurduğu bir dolantı ya da durumdan gelişir. Dolantıda \'şaşırtma ve yanıltma\'; durumda ise \'rastlantı\' önemli kurgusal özellikleridir.
1. Töre Komedyası
2. Karakter Komedyası
3. Düşünce Komedyası
Romantik Komedya
Klasik Komedyanın güncel ve gerçekçi niteliğine karşılık, geçmişe dönük ve hayalci bir komedya türüdür. Ortaçağ\'ın ve Antik dünyanın masal ve efsanelerini konu edinir.Geçmiş ya da uzaklarda kalmış güncellerden hareketle bir özlemi dile getirir. Bugünden ülküleştirilmiş bir yaşama kaçış vardır. Bundan ötürü tabiat, hayal ve duygu öğelerinin karışımı bir düş dünyası yaratır. Ana tema romantik aşktır.
Modern Komedya
Romantik komedya olarak tanımlanabilen Bir Yaz Dönümü Gecesi Rüyası\'nda Shakspeare, komiği yaratırken, Klasik Komedyanın Dolantı ve Durum niteliklerinden yararlanmıştır.
Klasik Komedyanın aşıkları I. Gruptaki Atinalı Çiftler; Uşak tipi ise yaramaz peri Puck olarak karşımıza çıkmaktadır. Yaz Dönümü, baharın gelişiyle doğanın ve doğadaki her şeyin canlanması zamanıdır. Bu dönemde doğanın canlanmasını kutlama şenlikleri yapılır. Üremeye yönelik cinsel etkinliğin de arttığı bir dönemdir.
Bergson\'un komiği oluşturan unsurlarından hareketle Bir Yaz Dönümü Gecesi Rüyası\'nda aşağıdaki tespitler yapılabilir:
Metnin belirli yerlerinde söz komiği,
Puck kaynaklı hareket komiği,
Oberon/ Titania çekilmesinde durum komiği,
Puck\'ın Demetrius yerine Lysander\'ı büyülemesiyle Helena ve Lysander arasında gelişen ardından Hermia ve Demetrius\'un da dahil olduğu dolantı,
Helena\'nın Puck\'ın büyüsünden doğan Demetrius ve Lysander\'in ilan-ı aşklarını ısrarla anlamamasından kaynaklı yaylı şeytan,
Puck\'ın büyüsüyle Atinalı aşıkların duygu durumlarının değişmesiyle oluşan ipli kukla,
II. Perde I. Sahne den itibaren başlayan olaylar ve dolantılar zincirinin giderek büyümesiyle gözlemlenen kartopu figürü, Kafası eşek görünümündeki Bottom\'a Titania\'nın yoğun aşk sözleri söylemesi esnasında duygusal durum söz konusuyken dikkatin bedensel duruma çekilmesi,
III. Gruptaki esnafın ara oyunundaki katılık.
KAYNAKLAR:
1-Urgan, Mina. Shakespeare ve Hamlet. İstanbul: Cem Yayınevi,1996.
2-Http://www.bambastic.com/tr/ insanlar/william.htm
3-Bergson, Henri. Gülme. Çev.:Yaşar Avunç. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1996.
4-Shakespeare, William. Bir Yaz Gecesi Rüyası.Çev.: Bülent Bozkurt. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1999.
5-Fuat, Memet. Tiyatro Tarihi. İstanbul: Varlık Yayınları, 1984.
